Kumoterki

W dniu 14 marca 1965 roku prezes Domu Ludowego Józef Pitorak wsparty przez Gminną Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska” zorganizował w Bukowinie Tatrzańskiej pierwsze wyścigi kumoterek i ski-skiringu. Wystartowało wtedy łącznie 28 zawodników z Bukowiny Tatrzańskiej, Gliczarowa, Zakopanego, Poronina i Zubsuchego. Wyścig kumoterek wygrali Bronisław i Maria Pietras z Bukowiny Tatrzańskiej, a ski-skiring Franciszek Budz i Kazimierz Sztokfisz, także z Bukowiny Tatrzańskiej. W latach 1965 – 1972 nastąpiła przerwa w organizacji Kumoterek.

Od 1973 roku Kumoterki wpisały się na stałe w program Góralskiego Karnawału. Staraniem ówczesnego prezesa Domu Ludowego, a zarazem organizatora tego wydarzenia -Józefa Koszarka doszło do ugody z właścicielami gruntów „pod skocznią” oraz pozyskano licznych sponsorów. Kumoterki wsparli m.in.: Bank Spółdzielczy w Bukowinie Tatrzańskiej, Wojewódzki Związek Spółdzielni Rolniczych „Samopomoc Chłopska”, czasopismo „Rolnik Polski”, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Gospodarki Turystycznej Oddział „Tatry” w Zakopanem, Spółdzielnie „Cepelia” w Nowym Targu i Zakopanem. W tym okresie rozgrywano dwie konkurencje: wyścig kumoterek i ski-skiring. Na ostateczny wynik oprócz czasu przejazdu wpływ miały także punkty zdobyte za  strój powożącego i narciarza oraz dobór uprzęży i kumoterek.                                                                                                                

Z biegiem lat poszerzano wyścigi o kolejne konkurencje. W 1988 roku wprowadzono wyścig fiakrów – gazdów wożących turystów i gości. W 1991 roku wprowadzono dwie dodatkowe konkurencje: paradę gazdowską (zaprzęgi parokonne w saniach góralskich) i paradę kumoterską (zaprzęg jednokonny w tradycyjnych kumoterkach). W paradach, komisja złożona z miejscowych gazdów „koniarzy” ocenia strój zawodników, dobor i jakość sań, kumoterek i uprzęży, a także kondycję oraz ogólną prezencję koni.

W 2008 roku za namową Macieja Baraniaka zawodnika powożenia sportowego, odbyła się w Bukowinie Tatrzańskiej na Rusińskim Wierchu, konkurencja zręcznościowa powożenia dla zaprzęgów parokonnych. Podobnie jak w profesjonalnych zawodach w powożeniu sportowym, zawodnicy mieli do pokonania kilkanaście ciasnych bramek, które powinni pokonać bez zrzutek w jak najkrótszym czasie. Młodzi amatorzy snowboardu chcąc spróbować swoich sił w wyścigach zaproponowali utworzenie nowej konkurencji „horse-boardingu” (jazda za koniem na desce snowboardowej). Horse-boarding został kilkakrotnie rozegrany na bukowiańskim torze wzbudzając duże emocje zwłaszcza wśród młodej publiczności.                                                                                  

Lokalizacja zawodów w Bukowinie Tatrzańskiej na przestrzeni lat, zmieniała się kilkakrotnie. W pierwszym okresie zawody odbywały się w tzw. Borze „pod skocznią”, później na polanie Szymkówka, na Rusińskim Wierchu, a później powróciły na swoje pierwotne miejsce pod dzisiejsze termy.  

Wyścigi kumoterek w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych były traktowane bardziej jako spotkanie towarzyskie i zabawa ludowa niż zawody sportowe. Konie startujące w tamtym okresie wykorzystywano do codziennej pracy na roli czy w lesie i nie były specjalnie przygotowywane do wyścigów, a wiele z nich nie wykazywało chęci zagalopowania podczas startów. Sytuacja zmieniła się diametralnie początkiem lat dziewięćdziesiątych po sprowadzeniu na Podhale koni sportowych często po zakończonej karierze na torach wyścigowych. Od tego czasu Kumoterki zaczęły przybierać formę zawodów sportowych, a starsi gazdowie rezygnowali powoli z konkurencji szybkościowych, ustępując miejsca młodym zawodnikom. Rywalizacja sportowa, chęć zdobycia jak najlepszego czasu przejazdu za wszelką cenę wyparła element zabawowo-towarzyski tego wydarzenia.                                         

            Bukowiańskie Kumoterki przyciągają zawsze tłumy publiczności oraz wielu zawodników. Dużą zasługą takiego stanu rzeczy jest bez wątpienia ich organizacyjne przygotowanie jak i doskonałe, pełne góralskiego humoru prowadzenie zawodów przez karnawałowych konferansjerów – „zapowiadacy”.

Wzorem Bukowiny Tatrzańskiej powrócono do organizacji Kumoterek w Zakopanem. Zaczęto także zawody w Białym Dunajcu, Szaflarach, Poroninie, Kościelisku, Ludźmierzu i Rabce.           

Opracowano na podstawie tekstu autorstwa Macieja Baraniaka